Genel bakış
Kemiklerin ana bileşeni olan kalsiyumun sadece D vitamini varlığında emilebildiği gerçeği, D vitaminini kemik sağlığı için temel bir unsur haline getirmektedir. Doğrudan alınan güneş ışığının, cildinizdeki bir kimyasalı aktif vitamin formuna (kalsiferol) dönüştürmesi ise vücudunuzun D vitamini üretmesini sağlamaktadır.
Her besinde bulunmayan D vitamininin en iyi kaynakları; zenginleştirilmiş süt ve süt ürünleri, zenginleştirilmiş tahıllar, somon, uskumru ve sardalya gibi yağlı balıklardır.
Cildinizdeki D vitamini üretimi, saat, mevsim, enlem ve cilt rengi gibi birçok faktöre bağlıdır. Yaşanılan bölgeye göre, D vitamini üretimi kış aylarında azalabilmekte veya tamamen durabilmektedir. Ayrıca güneş kremi kullanımı zararlı ışınlardan korunmak için önemli olsa da D vitamini üretimini azaltabilmektedir.
Özellikle düzenli olarak güneşe çıkmayan yaşlı bireylerde D vitamini üretimi yetersiz kalabilir. Buna bağlı oluşabilecek sorunları iyileştirmek için D vitamini de içeren bir multivitamin takviyesinin kullanımı, kemik sağlığını iyileştirmeye yardımcı olabilir
Yaşa göre önerilen günlük D vitamini miktarı ise;
- İlk 12 ay için 400 IU,
- 1 ila 70 yaş arası 600 IU ve
- 70 yaş üstündekiler için 800 IU’dur.
Kanıt
Belirli durumlarda D vitamini kullanımı üzerine yapılan araştırmalar şunları göstermektedir:
- Kanser: Araştırmalar, özellikle kalsiyum ile birlikte alındığında D vitamininin bazı kanserlerin önlenmesine yardımcı olabileceğini göstermektedir.
- Bilişsel sağlık: Son araştırmalar, D vitamininin bilişsel sağlıkta rol oynayabileceğini göstermektedir. Demans tedavisi gören 60 yaş ve üstü yetişkinlerin dahil edildiği küçük bir çalışmada, araştırmacılar D vitamini takviyesi almanın bilişsel işlevi iyileştirmeye yardımcı olduğunu bulmuşlardır.
- Kalıtsal bozukluklar: D vitamini takviyeleri, ailesel hipofosfatemi gibi D vitamininin emilememesinden veya işlenememesinden kaynaklanan kalıtsal bozuklukların tedavisine yardımcı olmak için kullanılmaktadır.
- Multipl skleroz: Araştırmalar, uzun süreli D vitamini takviyesinin multipl skleroz riskini azalttığını göstermektedir.
- Osteomalazi: D vitamini takviyesinin, kemik mineral yoğunluğunda azalma, kemik ağrısı, kas güçsüzlüğü ve kemik yumuşaması (osteomalazi) ile sonuçlanan ciddi D vitamini eksikliğine bağlı hastalıkların tedavisinde kullanılabileceği bildirilmiştir.
- Osteoporoz: Araştırmalar, diyetlerinde yeterli D vitamini ve kalsiyum alan kişilerin kemik mineral kaybını yavaşlatabileceğini, osteoporozun önlenmesine ve kemik kırıklarının azaltılmasına yardımcı olabileceğini göstermektedir.
- Sedef hastalığı: Cilde, D vitamini veya kalsipotrien (calcipotriene olarak bilinen bir tür D vitamini türevi) içeren topikal uygulama, bazı kişilerde plak tipi sedef hastalığını tedavi edebilmektedir.
- Raşitizm: Bu nadir durum D vitamini eksikliği olan çocuklarda görülmektedir. D vitamini takviyesi ise bu sorunu önleyebilmekte veya tedavi edebilmektedir.
Sonuç Olarak
Genellikle güvenli
D vitamini eksikliğinde kemikleriniz ince ve kırılgan hale gelebilir. Ayrıca, yetersiz D vitamini alımı osteoporoz ve bazı kanser türleri ile ilişkilidir. Güneş ışığı veya beslenme ile D vitamini ihtiyacının karşılanamaması durumunda, vitamin takviyeleri kullanılabilir.
Güvenlik ve yan etkiler
Uygun dozlarda alındığında, D vitamini genellikle güvenli kabul edilir. Bununla birlikte, aşırı dozda D vitamini almak zararlı olabilir.
Günde 4,000 IU’dan fazla D vitamini alan, 9 yaş ve üstündeki çocuklar, yetişkinler, hamileler ya da emziren kadınlarda aşağıdaki yan etkiler görülebilir:
- Bulantı
- Kusma
- İştahsızlık
- Kabızlık
- Zayıflık
- Ağırlık kaybı
- Dikkat dağınıklığı
- Adaptasyon zorluğu
- Kalp ritim bozukluğu
- Böbrek hasarı
Etkileşimler
Olası ilaç etkileşimleri şunlardır:
- Alüminyum: D vitamini ve alüminyum içeren fosfat bağlayıcıları uzun süre kullanmak, böbrek yetmezliği olan kişilerde alüminyum seviyelerini tehlikeli düzeylere taşıyabilmektedir.
- Antikonvülzanlar: Fenobarbital ve fenitoin (Dilantin, Phenytek) gibi antikonvülsanlar D vitamininin metabolizasyonunu arttırır ve kalsiyum emilimini azaltır.
- Atorvastatin (Lipitor): D vitamini kullanımı, bu kolesterol ilacının metabolizmada işleyiş şeklini etkileyebilir.
- Kalsipotrien (Dovonex): Bu sedef hastalığı ilacı ile D vitamininin aynı anda kullanımı, kanda kalsiyumun aşırı yükselmesine neden olabilir (hiperkalsemi).
- Kolestiramin (Prevalit): Kilo kaybını sağlayan bu ilaç D vitamini emilimini azaltabilir.
- Sitokrom P450 3A4 (CYP3A4) substratları: Bu enzimler tarafından işlenen ilaçları kullananlar D vitaminini kontrollü almalıdır.
- Digoksin (Lanoksin): Bu kalp ilacı ile beraber yüksek dozda D vitamini almaktan kaçınılmalıdır. Bu ilaçla birlikte yüksek doz D vitamini uygulanması, ölümcül kalp problemleri riskini artıran hiperkalsemiye neden olabilir.
- Diltiazem (Cardizem, Tiazac): Yüksek dozda D vitamini, bu tansiyon ilaçlarının etkinliğini azaltabilecek hiperkalsemiye neden olabilir. Bu sebeple aynı anda kullanımından kaçınılmalıdır.
- Orlistat (Xenical, Alli): Kilo kaybı için kullanılan bu ilaçlar, D vitamininin emilimini azaltabilir.
- Tiazid diüretikler: Bu tip kan basıncı ilaçları idrarda kalsiyum atılımını azaltabilir. Bu da D vitamini alımında hiperkalsemiye yol açabilir.
- Steroidler: Prednizon gibi steroidler, kalsiyum emilimini azaltabilir ve vücudunuzun D vitamini kullanımını bozabilir.
- Uyarıcı laksatifler Yüksek dozda uyarıcı laksatiflerin uzun süreli kullanımı D vitamini ve kalsiyum emilimini azaltabilmeltedir.
- Verapamil (Verelan, Calan): Bu kan basıncı ilacı ile birlikte yüksek dozda D vitamini almaktan kaçınılmalıdır. Yüksek dozda D vitamini, ilacın etkinliğini azaltabilecek olan hiperkalsemiye neden olabilir.
Çevirmen: Mehtap Özkanlı
Editör: Kurtuluş Öztürk
Kaynak: Mayo Clinic
